Novembra 2020. godine, u hrvatskim medijima objavljeno je da je trudom italijanske policije i uz posredovanje hrvatske ambasade u Italiji u Nacionalnu i sveučilišnu bilioteku u Zagrebu vraćena knjiga Trinum magicum sive Secretorum magicorum opus continens iz 1614. godine, čiji je urednik Cezar Longinus (Caesar Longinus). Knjiga je pisana rukom, na latinskom je jeziku, ima tri dela i posvećena je magijskim temama. Na pronalaženju knjige radila je grupa koja pripada posebnom odeljenju italijanske policije koje se bavi potragama za ukradenim kulturnim blagom. Od podataka mediji navode još i to da je na čelu grupe bio Roberto Rikardi, zapovednik karabinjera za zaštitu kulturne baštine, koji je poznat po tome što ima istoriju borbe sa kalabrijskim narko-klanovima i koji je pisac kriminalnih romana. Iz Italije je, međutim, 2019. godine u Zagreb vraćena još jedna vredna stara knjiga. U pitanju je Selenographia sive Lunae description […] iz 1647. godine, koja se bavi topografijom Meseca i čiji je autor poznati poljski astronom iz XVII veka Jan Hevelijus (Jan Heweliusz). Knjiga je pronađena u Frozinoneu kod Lacija, među drugim ukradenim starim i retkim knjigama koje su prodavane u rimskim antikvarijatima i preko specijalizovanih sajtova. U oba navrata italjanski kultur-karabinjeri preko hrvatske ambasade poslali su fotografije pojedinih stranica knjiga, a bibliotekari nacionalne biblioteke su upoređivanjem inventarskih brojeva i drugih vlasničkih oznaka potvrdili da su navedene knjige nekada činile fond njihove biblioteke. Obe knjige bile su u posedu ove biblioteke do 1987. godine kada su nestale u velikoj pljački koja će biti okarakterisana kao jedan od najspektakularnijih imovinskih delikata u istoriji socijalističke Jugoslavije i kao jedan od najvećih skandala u osamdesetim godinama XX veka.

Osamdesetih godina u Zagrebu je bilo poznato ime Konstantina Millesa, celebrity novinara i urednika poznatih zagrebačkih nedeljnika (Start, a u devedesetim Globus). Uspeo je da intervjuiše neke od najbogatijih, najpoznatijih, najopasnijih ljudi sveta – u Belfastu razgovara sa komandantom IRA-a, u Amsterdamu sa Lenonom i Joko Ono, dolazi do Ričarda Bartona, Fej Danavej, Katrin Denev i mnogih drugih, upada s magnetofonom u jazbine američkih mafijaša. Njegov intervjuerski stil u percepciji drugih bio je obeležen sintagmom “suptilni cinizam”. Kod kuće je otac porodice sa dvoje dece. Kći Maja krenula je očevim stopama, baveći se istraživačkim i sudskim novinarstvom, a znatno mlađi sin Aleksandar je adolescent u Zagrebu. Život porodice rano je označen tragedijom – kći se samoubila u porodičnom stanu u Cvjetnom naselju i pod tom senkom porodica nastavlja svoj rasuti život. Od 1982. do 1987. godine grupa na čijem je čelu bio mladi Aleksandar Milles ukrala je iz nacionalne biblioteke u Zagrebu i iz fundusa Metropolitanske knjižnice Zagrebačke nadbiskupije oko 1700. vrednih knjiga i oko 200 mapa, karata, ilustracija i dr. Knjige su preko lanca antikvara prodavane u Srbiji, Austriji, Italiji, Velikoj Britaniji, USA itd. Pljačka je otkrivena 1988. godine tako što je pogranična policija zaustavila austrijskog antikvara pri izlasku iz Jugoslavije i među knjigama koje je ovaj iznosio otkrila neke koje su male oznake Nacionalne i sveučilišne biblioteke. Vrednost ukradnog u to vreme procenjena je na milion i po maraka. Suđenje  je održano 1989. godine i trajalo je pet meseci. Milles je osuđen na devet godina zatvora. Zatvorske godine presecane su pokušajima bekstva i samoubistva. Na posletku je uspeo i njegov život okončan je 1995. godine trovanjem prekomernom dozom medikamenata koje je krišom uzeo u jednoj zagrebačkoj bolnici. Javnost je s pažnjom pratila suđenje i izveštaje o nečuvenoj pljački. Napravljene su dve televizijske emisije i napisana je jedna monografija o suđenju. No, dimenzije koje je ova pljačka zauzimala i sama zagonetna ličnost Aleksandra Millesa su se sa povratkom knjiga iz Italije iznova vratili u dobre priče, politike i tuđe tragedije uvek gladnu javnost.   

Što se same pljačke tiče, različiti glasovi, svedočanstva i mišljenja početke pronalaze u ranom iskustvu Millesovom u zarađivanju skromnih honorara kroz čišćenja zagrebačkih tavana i podruma, tokom kojih je ovaj naletao na stare knjige. Krao ih je, pa ih je prodavao na Cvjetnom trgu. Još kao dete upoznao je neke kolekcionare i bibliofile, a par godina pre početka velikog posla i jednog bibliotekara nacionalne biblioteke. Navodno mu je taj bibliotekar prodavao za sitan novac knjige koje je otimao iz biblioteke, a on ih je potom prodavao za nešto veći novac i tako zarađivao. Kada je 1982. godine počela velika pljačka vrednih knjiga, Milles je potražio pomagače i izvan biblioteke. Od dvojice koji se navode jedan je bio student, a drugi kuvar. Odlazili su tokom dana u biblioteku, ostavljali prozore otvorenim, tokom noći ulazili. Jednom su došli na vikend sa hranom i pićem i proveli orgijajući u biblioteci par dana i noći. U vreme priprema za Univerzijadu koristili su zgodno nameštene skele koje su bile oslonjene na zgradu biblioteke. Za prodaju knjiga korišćena su već postojeća poznanstva, a od pomoći je bio i bogati adresar oca Konstantina, u kojem su se nalazili brojevi mnogih bitnih i korisnih ljudi, između ostalih i nekih evropskih kolekcionara. Izgleda da je zagrebačka policija o pljački obaveštena od strane Službe državne bezbednosti. Inspektori su brzo identifikovali grupu, a onda je stigla čudna naredba da se sa istragom stane. Hrvatski policijski zvaničnici i istoriografi misle da je takva odluka morala biti doneta u Beogradu gde je bio centar službe. Da je to, u već mutnim predratnim vremenima, služilo pljačkanju hrvatskog nacionalnog blaga, prepostavljaju i iz tog razloga što je u toku suđenja Milles priznao da je samo u Beograd bilo poslato oko 700 knjiga. Grupa je usled prekida istrage i zabrane policijskog i pravosudnog delovanja radila nesmetano gotovo godinu dana do konačnog hapšenja i tokom tog perioda netragom su nestale brojne knjige iz fonda biblioteke.       

Što se tiče ličnosti Aleksandra Millesa, dostupne projekcije se temelje na dvema premisama. Prve nastupaju pripremajući činjenicu pljačke knjiga kao akt psihički bolesnog pojedinca – u tom smislu se navodi duga i mučna istorija bolničkog lečenja koje je Milles podnosio kao dete, čija tegoba rezultira navodnom hospitalizacijom zbog noćnih strahova i razvijenih psihoza. Kasnije su mu lekari govorili da mu je potrebno psihijatrijsko lečenje. Druge Millesa gledaju kao obuzeto biće – rano sazrelog satanistu i piromana, koji na obali Save kao osmogodišnje dete pali verske knjige, učestvuje u nekakvim kvaziobredima, izaziva brojne paljevine. Od novca koji mu dolazi kroz prodaju ukradenih knjiga, Milles će u jednom trenutku otvoriti videoteku simptomatičnog naziva “666”. Milles se na suđenju potvrdio kao deklarisani satanista, kojem je odanost kultu išla iznad neke vrste bibliofilstva. Krašće iz crkvenih fondova samo zato što su crkveni i uništavaće delove knjiga jer su te knjige svete. A na suđenju će svedočiti gotovom u detalje pripremljenom planu da spali nacionalnu biblioteku i arhiv, na zaprepašćenje zatečene javnosti koja ga je bez daha slušala. Prilikom jednog bekstva udara policajca s leđa, otima mu oružje i drži ga uperenog u policajčeva leđa. Ideja mu je bila da on ubije policajca, a da potom opsada specijalaca ubije njega. Ovo je jedno od nekoliko nerealizovanih samoubistava. Odmah posle toga skače sa dimnjaka zatvorske kotlarnice. Posle smrti koju je izazvao fenotijazin i neka medicinska kiselina, na njegovom zatvoreničkom krevetu zatečena je cedulja sa porukom: vidimo se u paklu. Izgleda da nije patio od odsustva humora – prvi dan prvog zatvorskog dopusta iskoristio je za odlazak u Nacionalnu i sveučilišnu biblioteku u koju se tada i učlanio.

Problem sa činjenicama koje se tiču ovoga slučaja jeste rezultat kontradiktornog svedočenja Millesovog na sudu. Često menjanje iskaza i tajenje podataka doveli su do toga da se ovom pričom danas bave koliko bibliotekari i novinari, toliko i autori fantastične proze iz hrvatske žute štampe. Stoga se ne zna tačno koliko knjiga je Millesova grupa ukrala iz biblioteka, ni koliko knjiga je tačno vraćeno, ni gde se zapravo nalazi novac koji je ostao na računima određene austrijske banke. Milles je čak govorio o iznosu od 40 miliona maraka. Slučaj je otišao duboko, obuhvatajući tamne strukture nekadašnje zajedničke države i ostaje samo obilje mogućnosti da se nagađa ko je i šta tada krio, budući da je skoro izvesno da to nije činio samo glavni junak ove storije. Osim što temeljni zapadnobalkanski nacionalizmi – onaj srpski i onaj hrvatski – koriste mutnu dubinu ovog slučaja da se obilno ulivaju u kaljuge tabloidnih i drugih reka, funkcionalna posledica ovog slučaja je i ta da se od vremena skandala s kraja osamdesetih godina XX veka,  stare i retke knjige u ovoj velikoj državnoj biblioteci pohranjuju u masivan trezor.